Aantekening Trad [WIP]
Let op: dit document geeft slechts een globaal overzicht van de aspecten van Adventure Klimmen. Oefen veel met het plaatsen van zekeringen, gebruik van dubbeltouw en het bouwen van standplaatsen. Laat je informeren door de instructeurs en laat je plaatsingen controleren. De inhoud van dit document is op dit moment nog onvolledig!
Mobiele tussenzekeringen
Het plaatsen van mobiele tussenzekeringen kun je niet leren door het lezen van een webpagina, maar hieronder toch e.e.a. aan info voor de volledigheid. Zorg dat je altijd de handleidingen van het materiaal leest zodat je weet wat je er mee kunt, maar vooral ook wat je er niet mee kunt. Laat je altijd goed informeren over correct gebruik. Oefen veel met plaatsen en laat je plaatsingen controleren door een instructeur.
Houd altijd de onderhoudsstaat van het materiaal in de gaten; rafelende slings aan cams, een knik in de staalkabel van een nut; wiebelende of stroef scharnierende cambladen zijn tekenen dat het materiaal toe is aan onderhoud of vervanging.
Rotskwaliteit en goede plaatsing
Denk eraan dat voor alle typen mobiele zekeringen geldt dat ze slechts zo sterk zijn als de rots waarin ze zijn geplaatst. Controleer dus altijd de kwaliteit van het gesteente: klop erop om te horen of het hol klinkt, voel en luister of de rots vast zit.
Slecht geplaatste zekeringen of zekeringen in slechte rots hebben bar weinig nut en de laatste geven ook nog eens risico op steenslag. Slechte plaatsingen geven je wellicht mentale steun, maar de uitspraak "houdt het niet dan remt het wel" is onjuist; van een remmende werking zal bij een uitbrekende zekering nauwelijks sprake zijn. Je kunt beter doorklimmen en een goede plaatsing vinden dan veel tijd, energie en materiaal steken in een slechte.
Denk eraan dat een zekering naar beneden wordt belast wanneer je erin valt. Plaats je materiaal dus al in de goede richting, zodat je zekeringen niet draaien als je valt.
Een bijzonder geval is de eerste zekering in de keten. Deze zekering zal uit de wand worden belast wanneer er een val wordt gemaakt in een van de volgende zekeringen. [TODO: FIGUUR]
Het is van groot belang hier rekening mee te houden, gezien het risico op het ‘ritssluitingeffect’ in [TODO: FIGUUR]. Zorg dus dat je eerste zekering in meerdere richtingen (en in ieder geval loodrecht op het touw) belast kan worden. Gebruik bij voorkeur een boom, zandloper of cam. Nuts zijn vaak slechts in een enkele richting te belasten. (Gezien het ritssluitingeffect is het ook zaak dat je zekeraar dicht bij de rots staat.)
Zorg dat je vrij snel na je eerste zekering een tweede plaatst, zodat alle zekeringen in de juiste richting belast worden.
Verlengen van setjes
Over het algemeen geld dat het raadzaam is om setjes met flexibele en eventueel verlengbare slings te gebruiken. Korte en/of starre (sportklim-)setjes kunnen, door bewegingen van het touw en doordat zekerpunten niet altijd in een rechte lijn liggen, nuts verkeerd belasten (waardoor ze loskomen) en cams een spleet in laten ‘lopen’.
Dubbeltouw
Tussenzekeringen liggen meestal niet allemaal in een perfecte lijn. Dit is ongunstig voor het touwverloop (veel wrijving) maar zorgt er ook voor dat de zekeringen in onbedoelde richtingen belast kunnen worden. Dit kan deels opgelost worden door het verlengen van de setjes aan de tussenzekeringen, maar een effectievere oplossing is het gebruik van dubbeltouwtechniek. Zie het materiaal van de ZK-OV cursus voor een toelichting en illustraties.
Zoeken of vinden
Over het algemeen geldt voor alle plaatsingen (en zeker voor standplaatsen) dat je ze moet vinden in plaats van zoeken. Je kunt heel veel tijd (en energie) spenderen aan het plaatsen van een ‘net-niet’ nutje, terwijl er een halve meter verder (of terug) een perfecte plek was. Plaats dus materiaal wanneer je een mogelijkheid vindt, maar blijf niet eindeloos zoeken naar een plek om die ene nut kwijt te kunnen.
Verschillende typen tussenzekeringen
Nuts
Nuts zijn eenvoudige aluminium blokjes aan een staalkabel die in toelopende spleten kunnen worden geplaatst. Mogelijke plaatsingen voor nuts zijn de volgende [bron figuur]:
Het is van belang dat het metaal een zo groot mogelijk contactoppervlak met de rots heeft. Nuts zijn van aluminium gemaakt en dat zal bij de volgende verkeerde plaatsing eenvoudigweg vervormen (waardoor de nut loskomt) [bron figuur ]:
Over het algemeen geldt dat grotere nuts meer kracht kunnen hebben. Een kleinere nut kan echter wellicht dieper in een spleet worden geplaatst.
Denk er tenslotte aan altijd een setje/karabiner in de staalkabel te clippen en nooit slings aan de kabel te verbinden middels een ankersteek (zie bijvoorbeeld deze video) [bron figuur]:
In combinatie met een nut gebruik je bijna altijd een verlengd setje; de bewegingen van het touw zouden via een stijf sportklimsetje de nut makkelijk los kunnen wiebelen. Ook wanneer de zekeringen niet allemaal in lijn liggen is het risico op verkeerde belasting van de nut groot.
Hexentrics
Hexcentrics (hexen) zijn grote zeskantige nuts die, doordat alle zijden een andere afmeting hebben zowel op passieve wijze (als nut) als op semi-actieve wijze (waarbij ze kantelen door belasting van de sling) geplaatst kunnen worden. Mogelijke plaatsingswijzen zijn de volgende [bron figuur]:
Ook hier geldt dat je zoveel mogelijk contactoppervlak met de rots wilt hebben, maar door de grootte van de hexen is dit makkelijker te bereiken dan met nuts.
Tenslotte hebben hexen ook zeer goede akoestische eigenschappen, waardoor het zelfs nuttig is ze mee te nemen wanneer ze niet daadwerkelijk worden geplaatst. Waar nuts en cams slechts zacht, dof en snel uitdempend gerinkel laten horen tijdens klimmen en lopen, genereren hexentrics een vol en warm geluid dat doet denken aan het geklingel van koeienbellen in een alpenweide op een mooie zomerdag. Met name de DMM Torque Nuts (zie afbeelding) geven excellent geluid, doordat de (verlengbare) Dyneema slings zorgen voor minimale uitdemping van de goddelijke klanken.
Cams
Cams zijn 'actieve' zekeringen; klemveren bedoeld voor plaatsing in parallele spleten. Een trekkracht aan de sling wordt omgezet in drukkrachten op de wanden
Er bestaan cams met dubbele (zoals de DMM Dragon Cams) en enkele assen (zoals de DMM Demon Cams) [bron figuur]:
Beide typen zijn bedoeld voor plaatsing in evenwijdige spleten, maar de dubbelassige variant kan veelal ook passief (als een soort nut) worden geplaatst [bron figuur]. Zorg dat je de handleiding van jouw type cam controleert om te checken of deze geschikt is voor passieve plaatsing; dit verschilt per fabrikant.
Probeer cams rond het midden van hun bereik te plaatsen; ver ingetrokken, of ver openstaand zijn minder ideaal (en te ver betekent dat de cam zou kunnen falen) [bron figuur]:
Plaatsing kan zowel in verticale als in horizontale spleten geschieden [bron figuur]:
De volgende figuren tonen foutieve plaatsingen [bron figuur]. Het gaat hier om ongelijke belasting van de cambladen, te wijde of nauwe spleten, uitlopende spleten, slechte rotskwaliteit, verkeerde belastingsrichting en beschadiging van de sling door scherpe rots.
Let er verder op dat stijve sportklimsetjes door bewegingen van het touw kunnen gaan ‘wandelen’. In het meest gunstige geval betekent dit dat het lasting wordt om de cam te verwijderen (tip: haak een nuttefrutter achter het trekmechanisme om de bladen te openen). In het meest ongunstige geval loopt de cam naar een breeder deel van de spleet en komt hij los.
Zandlopers, rotskoppen, -punten en bomen
Zandlopers, rotskoppen, -punten en bomen zijn ideale tussenzekeringen, mits ze voldoende dik zijn.
Zandlopers
[TODO: FIGUUR ZANDLOPER]
Let erop dat de zandloper van voldoende dikte is. Afhankelijk van het type gesteente en de kwaliteit tenminste polsdikte. Gebruik geen ankersteek, omdat de sling dan het dunste deel van de zandloper op zoekt.
Bomen
[TODO: FIGUUR BOOM]
Voor bomen geldt dat ze nog moeten leven, goed vastgegroeid moeten zijn en tenminste 10 cm in diameter moeten zijn. Leg je sling zo dicht mogelijk om de voet van de boom, om geen onnodig moment uit te oefenen.
Rotskoppen en -punten
[TODO: FIGUUR ROTSKOP/PUNT & FIXEREN zie handboek]
Voor rotskoppen en –punten geldt uiteraard ook dat ze voldoende dik moeten zijn (let ook op de rotskwaliteit). Verder moet er voorkomen worden dat de sling tijdens het verder klimmen loskomt. Bij een rotspunt kun je geen ankersteek of wurgknoop gebruiken, omdat de sling dan naar boven kruipt. In het geval van een rotskop is dit wel een optie. Verder kun je de sling verzwaren, of de zekering naar onder afspannen, wanneer je een standplaats bouwt.
Overige mobiele tussenzekerinngen
Naast de 'standaard' zekeringen zoals cams en nuts is er nog een breed scala aan andere typen tussenzekeringen beschikbaar. Je kunt hierbij denken aan offset nuts en offset cams (bedoeld voor niet-evenwijdige spleten), ball nuts, tricams en Big Bros; zie onderstaande afbeeldingen. Deze zekeringen worden binnen de TSAC niet gebruikt, dus zorg dat je de handleidingen leest en je goed laat informeren alvorens je leven eraan toe te vertrouwen.
Standplaatsbouw
Een of meerdere solide punten
Wanneer één '100% ankerpunt' aanwezig is kan dit volstaan als standplaats. Denk bijvoorbeeld aan een gezonde dikke boom, een hele dikke zandloper, een solide rotskop of een chemisch verankerde tophaak. Zorg er bij het gebruik van één punt wel voor dat je er echt zeker van bent dat het 'bomvast' is.
In het geval van andere solide punten, zoals boorhaken, bomen, zandlopers, rotskoppen of een goed geplaatste cam [TODO BRON, OAV?], maak je gebruik van een rijverankering. Dat wil zeggen dat je je standplaats op één punt bouwt, maar zorgt voor een backup voor het geval je hoofdanker toch uitbreekt. Zie het cursusmateriaal van de ZK-OV cursus voor het maken van een rijverankering.
Meerdere mobiele zekeringen
Wanneer je een standplaats moet bouwen op mobiele tussenzekeringen (nuts en cams) is het minimum aantal punten dat je nodig hebt twee, maar bij voorkeur gebruik je drie goede plaatsingen. In het geval van twijfelachtige zekeringen kun natuurlijk altijd meer punten toevoegen aan de standplaats.
Bij het verbinden van meerdere tussenzekeringen tot standplaats is het van belang op het volgende te letten:
- Zorg dat de belasting zoveel mogelijk verdeeld wordt over de punten waaruit de standplaats bestaat. Hoe nauwkeurig dit moet gebeuren hangt af van de kwaliteit van de zekeringen.
- Zorg ervoor dat er bij het uitbreken van één zekering geen schokbelasting op de andere punten wordt uitgeoefend.
- Zorg dat je standplaats redundant is; als één van de onderdelen faalt (een sling doorgesneden door een scherpe rand, een uitbrekende nut, ...) moet er altijd een backup zijn.
- Houd het eenvoudig: bouw geen nodeloos complexe spinnewebben; dat is zonde van de tijd en je hebt geen overzicht meer om te checken of je aan de vorige punten hebt voldaan.
Ausgleich
Middels een ausgleich is het mogelijk om de belasting op de standplaats goed te verdelen over de losse punten, zelfs wanneer de richting van de belasting enigszins verandert. De volgende figuur toont hoe een ausgleich te leggen. Let er op dat de 'twist' essentiëel is.
[TODO: FIGUUR AUSGLEICH 2 punten]
Het nadeel van de ausgleich is dat er bij het uitbreken van een van de punten een schokbelasting optreedt op de andere punten. Een manier om dit te minimaliseren is door het leggen van extra knoopjes zoals te zien in de volgende figuur.
[TODO: FIGUUR AUSGLEICH knoopjes]
Er zal nog altijd enige schokbelasting optreden en het wordt al een aardig tijdrovend klusje om op deze wijze een standplaats te bouwen.
Uiteraard is het mogelijk om meer dan twee punten te verbinden.
[TODO: FIGUUR ausgleich drie]
Afgebonden krachtendriehoek
Een snelle manier om twee of meerdere punten met elkaar te verbinden en de belasting min-of-meer te verdelen is door het maken van een afgebonden krachtendriehoek net een cordelette of "king sling", zoals te zien in de volgende figuur.
[TODO: FIGUUR CORDELETTE]
Let er op dat je de knoop pas aantrekt wanneer de standplaats in de goede richting hangt. Let er op dat de krachten niet werkelijk verdeeld worden over de losse zekeringen; afhankelijk van de richting van de belasting wordt alle belasting altijd door een enkel punt opgevangen. De schokbelasting bij uitbreken is echter minimaal.
Belastingsrichting en opspannen
Let bij het bouwen van je standplaats op de richting waarin hij belast zal worden. Over het algemeen is dat in de richting van de laatste tussenzekering. Zorg dus dat je je krachtendriehoek die kant op strak trekt.
Denk ook aan het vervolg; wordt er vanaf de standplaats verder voorgeklommen? Als je standplaats bestaat uit een sling om een rotspunt zal die een naklimval zeker houden, maar wanneer je voorklimmer in de standplaats valt de sling zo van de rotspunt worden getrokken.
Je kunt dit wellicht voorkomen door zelf in de standplaats te gaan hangen, maar je kunt ook een zekering aan je standplaats verbinden die naar boven belast kan worden. Indien nodig kun je de punten tegen elkaar opspannen, om te garanderen dat alles op z'n plek blijft, zowel bij een voor- als naklimval. Drie manieren zijn hieronder weergegeven.
[TODO: AFBEELDINGEN opspannen prusik]
[TODO: AFBEELDINGEN opspannnen sling]
[TODO: AFBEELDINGEN opspannen hoofdtouw]